1992-93- illərdə torpaqlarımız işğal olunan zaman ürəyimizdə dərin çatlar yaranırdı. Bu gün torpaqlarımızın işğaldan azad olunması xəbəri ürəyimizdəki həmin çatların, nisgilin məlhəmi oldu. Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusunun tarix yazması hər birimizi qürurlandırır və ruhumuza rahatlıq gətirir. Ancaq bu, rahatlıq, qələbələrimiz bizi arxayın salmamalıdır.
Döyüş meydanında uduzan düşmən digər məkanlarda öz qara niyyətini açıb göstərəcək. Yenə məkrli siyasətini həyata keçirəcək. Bu vaxta qədər hərbi cinayətkarların cəzasız qalması münaqişənin ömrünü uzatmışdı. Hadisələrin gedişatını izləyəndə bu qənaətə gəlmək olar ki, dinc azərbaycanlılara qarşı törədilmiş cinayət hadisələrinə görə, hər bir erməni törətdiyi əməlinə görə, hüquqi müstəvidə cavab verməlidir.
Bəzən düşünürük II dünya müharibəsində hərbi cinayətlərdə ittiham olunan şəxslər Dağlıq Qarabağda, Xocalıda dinc azərbaycanlılara qarşı soyqırımı törədən ermənilərdən daha mərhəmətli olublar. Sarkisyanın, Koçaryanın və digər ermənilərin Xocalıda törətdiyi soyqırımları, son hadisələr zamanı dinc azərbaycanlılara qarşı Gəncədə, Bərdədə və digər yaşayış məntəqələrimizdə Ermənistanın həyata keçirdiyi terror aktlarını görəndə bu qənaətə gəlmək olar ki, Adolf Hitler bunların yanında məsumdur.
Xocalı soyqırımında, ümumilikdə Dağlıq Qarabağda dinc azərbaycanlılara qarşı törədilən qətl hadisələrində iştiraklarını ermənilər özləri birmənalı şəkildə təsdiqləyiblər. Vaxtılə İngilis jurnalisti Tomas de Vaal yazırdı ki, erməni hərbi komandiri Serj Sarkisyandan Xocalının işğalı haqqında danışmağı xahiş etdib. Sarkisyan isə baş vermiş hadisələrlə bağlı deyib: “Xocalıya qədər azərbaycanlılar düşünürdülər ki, bizimlə zarafat etmək olar, onlar düşünürdülər ki, ermənilər mülki əhaliyə əl qaldırmağa qadir deyillər. Biz bu stereotipi sındırmağı bacardıq”.
Məgər bu və digər sənədlər, girovluqdan, erməni əsirliyindən əziyyət çəkən saysız-hesabsız azərbaycanlı canlı şahidlərin verdiyi məlumatlar və həmçinin son hadisələr zamanı dinc azərbaycanlılara qarşı Gəncədə, Bərdədə və digər yaşayış məntəqələrimizdə törədilən qətllər beynəlxalq məhkəmə üçün sübut deyilmi? Təbii ki, bu faktlar beynəlxalq tribunalın müzakirə predmetinə çevirilməlidir.
Digər bir məqama nəzər salmaq istərdim. İşğaldan azad olunmuş ərazilərimizdəki itki və təlafatların yenidən araraşdırılıb, qiymətləndirilməsinə ciddi işlər var.
Birincisi, işğal olunan rayonlarla bağlı hər biri haqqında ayrıca araşdırmalar aparılmalıdır. Bu istiqamətdə aparılacaq tədqiqatlarla beynəlxalq təşkilatların diqqətini çox məntiqli, inandırıcı faktlara yönəltmək mümkündür.
Ikincisi, bu araşdırmalar faktları ortaya çıxarmaqla, ictimaiyyətə təqdim etməklə iş bitməməlidir. Vurulan ziyana görə məcburi köçkünlərə kompensasiyaların ödənilməsi məsələsini gündəmə gətirmək lazımdır. Bunun üçün beynəlxalq hüquqda kifayət qədər mexanizmlər var.
Üçüncüsü, münaqişə dövründə insan hüquqları ilə bağlı, insan faktoruna dəyən ziyanla əlaqədər bəzi ölkələrin təcrübəsini öyrənməyə zərurət var. Çünki bu sahədə araşdırma apararkən cəlbedici metodologiyalara rast gəlmək mümkündür.
Dördüncüsü, Ermənistanın törətdiyi təcavüz aktları, hərbi təxribatlar nəticəsində həm insanlıq əleyhinə, həm də müharibə cinayətlərinin şahidiyik. Ona görə də Azərbaycanın dövlət qurumları hər biri ayrı ayrılıqda öz sahələri üzrə Ermənistanın Azərbaycana vurduğu zərərləri hesablamalıdır.
Artıq Baş Prokurorluq tərəfindən cinayət işi açılıb və Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinə bu məsələlərlə bağlı müraciət edilib.
Nəhayət “Amnesty International” və “Human Rights Watch” kimi beynəlxalq təşkilatlar Ermənistanın kasetli silahlardan istifadə etdiyini öz hesabatlarında qeyd ediblər. Kasetli silahlardan istifadənin qadağası ilə bağlı konvensiya 10 ildən artıqdır dünyada qüvvədədir və Ermənistan bu konvensiyanın müddəalarını pozur. Ermənistan qadağan olunmuş silahlardan istifadə edərək Azərbaycana qarşı təcavüzünü davam etdirir. Bütün bu amillər bizim beynəlxalq hüquq müstəvisində fəaliyyətimizə dəstək olacaq.
Gerçəkdən zaman ən vicdanlı hakimdir, Hərbi cinayət törədənlərin vaxtında məsuliyyətə cəlb olunması sabitliyi və ədalətli sülhü təmin edəcək. Mən əminəm ki, bir gün gələcək ermənilər bütün cinayətlərinə görə, beynəlxalq tribunalın qarşısında cavab verəcəklər. Müharibə cinayətləri, bu cinayətlərin birbaşa günahkarları sivil dünyaya, regiona təhdiddir. Göründüyü kimi, qeyd olunan və qeyd olunmayan faktlar cinayətkarların kimliyini tam sübut edir. Deməli, beynəlxalq hüququn mexanizmlərinin işə düşməsinə nail olmalıyıq.