“Piyadalar əleyhinə minaların istifadəsi, ehtiyatının toplanması, istehsalı və ötürülməsinin qadağan olunması və onların məhv edilməsi” haqqında BMT Konvensiyasına üzv dövlətlərin 21-ci İllik Konfransı 20-24 noyabr 2023-cü il tarixlərdə Cenevrə şəhərində keçiriləcək. Bununla əlaqədar olaraq bu gün Piyadalar Əleyhinə Minaların Qadağan Olunması Uğrunda Beynəlxalq Kampaniya “Landmine Monitor Report 2023” hesabatını ictimaiyyətə təqdim edir. Bu hesabat dünyada minalar əleyhinə fəaliyyətin bütün aspektlərini əhatə etməklə sayca 25-ci illik hesabatdır. Hesabatda bildirilir ki, bu Konvensiya qəbul olunduqdan sonra ona üzv olan və üzv olmayan ölkələr minalarla mübarizə fəaliyyətlərinə əhəmiyyətli tövhə veriblər. Bu, humanitar tərksilah müqaviləsinin təcəssüm etdirdiyi tərəfdaşlığın güclü transformasiya gücünü nümayiş etdirir. Bununla belə, qlobal böhranların sayının getdikcə artması və digər xərclərə tələbatın artması vəziyyəti daha da təhlükəli edir. Bu son illərdə minalarla mübarizəyə dəstəyin azalmasına səbəb olub.
Bu Konvensiyanın imzalanmasından keçən 25 il ərzində 164 dövlət bu Konvensiyaya üzv olmuşdur. 33 dövlət o, cümlədən də Cənubi Qafqaz ölkələri bu Konvensiyaya qoşulmayıb.
Hələ də dünyanın ən azı 60 ölkəsində minalarla çirklənmə qeydə alınıb. Son il ərzində üzv dövlətlər tərəfindən 219.31km² ərazi təmizlənmiş və 169 276 piyada əleyhinə mina tapılaraq məhv edilmişdir. Konvensiyaya üzv olan 94 ölkə ehtiyatında olan 55 milyon minanı məhv etdiyini rəsmi bildirib.
Hesabat dövründə Minalar Əleyhinə Azərbaycan Kampaniyası ictimai birliyinin rəsmi strukturların, xüsusilə də Müdafiə Nazirliyinin yaydığı məlumatlar və foto-video çəkilişlərin dəfələrlə Piyadalar Əleyhinə Minaların Qadağan Olunması Uğrunda Beynəlxalq Kampaniyaya və onun “Landmine Monitor Report” layihəsinin redaksiya heyətinə göndərməsi və digər fəaliyyətləri nəticəsində Ermənistan Respublikasının mina istehsalçısı olduğu bu nüfuzlu təşkilat tərəfindən qeydə alınmış və bu hesabata salınmışdır. Əvvəlki illərdə mina istehsal edən ölkələrin sayı 55-dən 11-ə enmişdir, son hesabatda Ermənistanın da mina istehsalçısı olduğu nəzərə alınaraq 12 ölkənin mina istehsal etdiyi bildirilir.
Son hesabatda qeyd olunub ki, dünyada 4710 nəfərin minaların və müharibənin partlayıcı qalıqlarının qurbanı olduğu qeydə alınıb. Bunların 1661 nəfəri həlak olub, 3015 nəfər yaralanıb, 34 nəfərin statusu məlum deyil. Mina qurbanlarının 85% mülki insanlardır, onların da 49%-ni uşaqlar təşkil edir. Ən çox qurbanlar Suriya və Ukrainada qeydə alınıb. Mina qurbanlarının böyük əksəriyyəti kişilər və oğlan uşaqlarıdır. Hesabat dövründə bir çox üzv dövlətlərdə səhiyyə və reabilitasiya xidmətləri kifayət qədər maliyyələşdirilməyib və əlçatanlıq, təcrübə və materialların tədarükü daxil olmaqla çoxsaylı problemlər yaranıb.
Son hesabat dövründə minalarla mübarizə proqramlarına milli və beynəlxalq səviyyədə 913.5 milyon ABŞ dolları ayrılmışdır. Bu əvvəlki məbləğdən təxminən 52% çoxdur və bunun böyük hissəsi Ukrainaya ayrılmışdır.
Azərbaycan Respublikası minaların qadağan olunmasını nəzərdə tutan Konvensiyaya qoşulmamışdır. Rəsmi olaraq bildirilmişdir ki, bu Konvensiyanın məqsədlərini, o cümlədən də minaların tamamilə qadağan olunmasını dəstəkləyir, ancaq Ermənistanla sülh müqaviləsinin olmaması, ətrafında olan ölkələrin heç birinin bu Konvensiyaya üzv olmaması və hazırda regionda yaranmış vəziyyət səbəbindən bu Konvensiyaya qoşula bilməmişdir. Azərbaycan Respublikası təcavüzə məruz qalmasına baxmayaraq yeni minaların qoyulmasını həyata keçirməmişdir. Buna baxmayaraq Azərbaycan bu Konvensiyaya dəstəyini bildirdiyini göstərməkdədir. Azərbaycan 2005-ci ildən başlayaraq BMT-nin Baş Assambleyasında bu müqavilənin universalizasiyasına yönəlmiş və hər il keçirilən səsvermədə qətnamələrin lehinə səs verir. Azərbaycan dəfələrlə bildirmişdir ki, piyadalar əleyhinə mina istehsal və eksport etmir. Ölkədə minaların təmizlənməsini həyata keçirir, mina təhlükəsinə dair maarifləndirmə proqramları davam etdirilir.
Hafiz Səfixanov
Minalar Əleyhinə Azərbaycan Kampaniyası
İctimai Birliyinin sədri